Vrije radicalen

Er wordt vandaag de dag veel gesproken over vrije radicalen, maar wat zijn het eigelijk en wat doen ze met ons lichaam. Een goed uiteenzetting is daarom op zijn plaats. Er zijn velen soorten vrije radicalen (meestal zuurstof of stikstof gerelateerd). Sommige worden door de cellen in ons lichaam aangemaakt om ziekteverwekkers te bestrijden, terwijl we andere binnen krijgen via de huid, het ademen en ons voedsel. Onder de vrije radicalen zijn de meest bekende, de instabiele zuurstofatomen (ROS – Reactive Oxygen spieces) die, wanneer ze in overmaat in het lichaam aanwezig zijn, gezonde cellen gaan beschadigen.

Wat is een radicaal of vrije radicaal?

Een (vrije) radicaal, is een instabiele molecuul of atoom welke al dan niet geladen is en een ongepaard elektron heeft. Deze configuratie is voor de betreffende molecuul of atoom energetisch zeer ongunstig en deze zal dan ook met grote gretigheid naar een situatie zal toewerken waarbij hij tot een gepaarde elektronenstructuur kan overgaan, bijv. door de missende elektron vanaf een vitale cellulaire plaats (zoals het elektron-rijke DNA) aan te trekken wanneer dit mogelijk is. Het streven van de reactieve vrije radicalen is om elektrisch weer in balans te raken. In andere woorden; een vrije radicalen is een molecuul of atoom die een elektron te weinig heeft en die koste wat het kost zal proberen de missende elektron uit een andere molecuul los te maken. Door het verlies van deze elektron raakt een gezonde cel beschadigd en zijn capaciteit om zijn specifieke functie uit te kunnen oefenen of zich normaal te reproduceren kwijt. Vrije radicalen bestaan meestal maar fracties van seconden als tussenproduct/intermediair tijdens reacties van biochemische processen in ons lichaam. Toch bestaan er ook radicalen die stabiel genoeg zijn om als chemische stoffen geïsoleerd te worden. De vorming en activiteit van vrije radicalen (reactieve zuurstof- en stikstofverbindingen) is het onvermijdelijke gevolg van onze – van zuurstof afhankelijke – stofwisseling en wordt onder controle en in balans gehouden door een verdedigingssysteem van anti-oxidanten.

Welke functie hebben vrije radicalen in ons lichaam?

Ons lichaam is opgebouwd uit cellen en weefsels. Gezonde cellen danken hun toestand aan een goed functionerend celmetabolisme. Dat betekent dat er sprake moet zijn van een goede zuurstof en voedingsopname en het correct afvoeren van restproducten. Vrije radicalen helpen op celniveau bij een aantal belangrijke processen en ondersteunen diverse functies in ons lichaam en zijn dus niet per definitie slecht. Tijdens de energieproductie met zuurstof komen in de cel zuurstofradicalen vrij en worden door het immuunsysteem stikstofradicalen gemaakt. Omdat vrije radicalen de celwanden van virussen, bacteriën en schimmels kunnen beschadigen is het een uiterst effectief middel tegen dergelijke indringers.

Als het lichaam iets interpreteert als “een indringer”of als een bedreiging wordt het immuunsysteem geactiveerd. Gespecialiseerde cellen worden naar de plek des onheils gedirigeerd en stoten daar enorme hoeveelheden vrije radicalen uit. Een erg effectieve reactie bij alle natuurlijke indringers. Deze reactie ontstaat ook wanneer het lichaam blootgesteld wordt aan straling of als toxines worden herkend. Door bepaalde soorten medicijnen worden enorme hoeveelheden vrije radicalen opgewekt. In de cellen van het lichaam worden dus voortdurend vrije radicalen aangemaakt. Indien er geen indringer gevonden wordt gaat het lichaam de vrije radicalen neutraliseren zodat er geen schade wordt toegebracht aan het systeem.

Ook bij beschadigde weefsels en verwondingen reageert het immuunsysteem onder meer met het maken van vrije radicalen. De vrije radicalen spelen hier een rol bij het opruimen van beschadigd weefsel. Verder zijn vrije radicalen nog belangrijk bij verschillende aansturing processen in het lichaam. Vrije radicalen zijn dus belangrijk, maar je moet er alleen niet teveel van hebben. Vrije radicalen moeten voortdurend door het lichaam geneutraliseerd kunnen worden want een teveel aan vrije radicalen kan het functioneren van cellen beperken en hierdoor bepaalde lichaamsprocessen verstoren. Inmiddels is het in de reguliere geneeskunde breed geaccepteerd dat een overschot aan vrije radicalen geneutraliseerd moet worden om beschadiging van cellen te vermijden. Vrije radicalen kunnen verschillende onderdelen van de cel beschadigen, zelfs DNA. Ons immuunsysteem kan d.m.v. het celmetabolisme dergelijke beschadigingen meestal wel repareren maar als er teveel vrije radicalen zijn wordt dit mechanisme overbelast.

Hoe kan een teveel aan vrije radicalen ontstaan?

Zoals al eerder beschreven kan ons lichaam dus zelf vrije radicalen aanmaken of binnenkrijgen. In normale omstandigheden is een goed functionerend immuunsysteem zelf in staat zelf de vrije radicalen af te breken of te neutraliseren. Bij abnormale situaties (bijv. straling, medicijngebruik, blootstelling aan pesticiden, overmatig alcoholgebruik etc.) of ziekte (chronische ontsteking, kanker, lever of nier problemen etc.) komen er meer vrije radicalen het lichaam binnen of worden aangemaakt dan het immuunsysteem kan verwerken en kan er een overschot ontstaan. Als er een teveel aan vrije radicalen ontstaat is er sprake van een gevaar voor het lichaam. Immers de vrije radicalen kunnen celonderdelen gaan beschadigen om aan een elektron te komen. Er kan ook een overschot ontstaan omdat de cel onvoldoende voedingsbouwstenen heeft om de capaciteit op peil te houden. Mogelijke oorzaken van een overschot aan vrije radicalen kunnen zijn; een verkeerde leefstijl, verkeerde voedingsgewoonten, een slechte spijsvertering, aangetaste of niet goed functionerende organen, ontsteking van de darm, voedselintolerantie, te weinig beweging en niet te vergeten… STRESS. Meestal is het een combinatie van verschillende factoren omdat fysieke en mentale processen meestal niet op zich zelf staan.

Wat er gebeurt bij een teveel aan vrije radicalen? 

Bij een overbelasting van vrije radicalen kunnen de celstructuren zoals de celkern, DNA en het celmembraan beschadigen, dit kan uiteindelijk zelfs levensbedreigend worden. Het immuunsysteem probeert dan ook het aantal vrije radicalen te beperken en heeft hiervoor met name twee mogelijkheden:

Ten eerste, door tijdens het proces van energieproductie suiker in plaats van zuurstof te gebruiken. Het gevolg is dat men zich minder fit voelt omdat er minder energie wordt aangemaakt maar er komen ook geen vrije radicalen vrij. Een ander nadeel bij deze vorm van energieproductie is dat er melkzuur vrijkomt en ook stofjes die de celdeling stimuleren (prostaglandines genaamd). Mensen die zich in deze situatie bevinden vertellen vaak dat ze snel spierpijn hebben en nooit fit zijn. Melkzuur is een afvalproduct wat ook ontstaat bij spierinspanning. Als de situatie lang bestaat kan een voortdurend gevoel van spierpijn optreden.

Ten tweede, kan het immuunsysteem tegen “indringers van de cel”, de zogenaamde schimmels, parasieten en virussen gedeeltelijk of in uiterste nood geheel worden stopgezet. Hierdoor worden er geen stikstof vrije radicalen meer gemaakt. Het nadeel hiervan is dat de weerstand tegen schimmels,virussen en parasieten sterk verminderd wordt. Om het lichaam toch zo goed mogelijk te beschermen wordt dan het immuunsysteem tegen bacteriën versterkt. Deze mensen krijgen vaak de opmerking dat ze “nooit” ziek zijn. In de omgeving zijn veel mensen griep oplopen of verkouden zijn, worden zij dat eigenlijk nauwelijks.

Oxidatieve stress

Een gang van zaken, waarbij tijdens de verschillende stappen van de stofwisseling, meer dan een normale fysiologische hoeveelheid reactieve zuurstofverbindingen (ROS – reactive oxygen species) in de cel gevormd worden of aanwezig zijn wordt Oxidatieve stress genoemd. Oxidatieve stress kan ontstaan door o.a. overmatig alcoholgebruik, roken, medicijngebruik, lichamelijke of psychische stress, te lange blootstelling aan de zon, luchtvervuiling, wierook branden, te intensief sporten of obesitas. Bij oxidatie worden voedingsstoffen verbrand door binding aan te gaan met zuurstof. Deze reactieve zuurstofverbindingen ontstaan tijdens het natuurlijke proces van de stofwisseling. Oxidatieve stress is een stofwisselingstoestand waarbij er meer reactieve zuurstofverbindingen vrij komen dan gebruikelijk. Het niveau van vrije radicalen (positieve ionen) is hoger bij mensen die aan lucht- of waterverontreiniging, giftige chemische producten, of sigaretten rook worden blootgesteld. Hoe hoger het niveau, hoe hoger het risico van snelle veroudering, kanker en andere chronische ziekten. Door het gebruik van anti-oxidanten geven deze elektronen af aan de vrije radicalen om hen te neutraliseren en hen onschadelijk te maken. Alle ziekteverwekkers produceren vrije radicalen. Een verhoogt niveau aan vrije radicalen wordt daarom in de moderne wetenschap ook gezien als aanstichter van een groot aantal (auto-immuun)ziektes.

In het algemeen kunnen we vaststellen dat de schadelijke effecten van reactieve instabiele zuurstof deeltjes (ROS) voor een cel zijn dat:

• Beschadiging van het DNA optreed.
• Oxidatie van meervoudig onverzadigde vetzuren in de lipiden waardoor de cellen meer energie gaan gebruiken voor het stabiliseren van het celmembraan.
• Oxidatie van amino zuren in de eiwitten.
• Oxidatie welke er voor zorgt dat specifieke enzymen door bijkomende factoren inactief raken.
• Het bijdraagt aan de ontwikkeling van Pathogenen (ziekteverwekkers).

Oxidatieve stress is tevens mede verantwoordelijk voor het verouderingsproces. Onze cellen en weefsels hebben verschillende mogelijkheden zich te beschermen tegen oxidatieve stress te weten:

Vrije radicalen, een effectieve verdediging 

Bij infecties kunnen vrije radicalen de celwand van de bacteriën beschadigen waardoor deze niet meer kunnen functioneren. Ze lopen als het ware leeg. De fagocyt, ook wel vreetcel genoemd, is een gespecialiseerde afweercel. Deze cel kan bacteriën en virussen opslokken en verteren maar kan ook enorme hoeveelheden vrije radicalen produceren die weer ziekteverwekkers kunnen beschadigen en onschadelijk maken. Iedere vreetcel kan miljoenen vrije radicalen per seconde produceren en verbruikt hierbij soms wel tien keer zoveel zuurstof als normaal. Op deze manier kunnen ziekteverwekkers worden vernietigd maar kunnen ook kapotte cellen worden afgebroken, ook tumorcellen kunnen op deze wijze worden opgeruimd. In feite berust de werking van de meeste behandelingen bij kanker op dit principe. Door temperatuurverhoging (hyperthermie), radio actieve bestraling en chemotherapie wordt een immense hoeveelheid vrije radicalen vrijgemaakt. De bedoeling is dat deze vrije radicalen de tumorcellen aanvallen. Dat gebeurt ook wel maar helaas zijn deze behandelingen niet zonder bijwerking.

Hoe een ontsteking uit de hand kan lopen 

Vrije radicalen worden ingezet om ziekteverwekkers onschadelijk te maken en om beschadigd weefsel en beschadigde cellen op te ruimen. Als er ontstekingen worden gesignaleerd reageert het lichaam door meer vrije radicalen te maken. Zo lang het aantal vrije radicalen enigszins beperkt is kan het lichaam het proces controleren, maar als er zoveel vrije radicalen gemaakt worden dat ze niet alleen ziekteverwekkers en beschadigd weefsel aanvallen maar ook gezond weefsel ontstaat een chronische ontsteking. Want door de beschadiging van het gezonde weefsel krijgt het lichaam weer een melding van beschadiging wat leidt tot het meer produceren van vrije radicalen. Door sommige wetenschappers wordt een dergelijke ontsteking een “stille”ontsteking genoemd. Zij zien een “stille ontsteking”als een mogelijke oorzaak voor een hele lijst van degeneratieve aandoeningen zoals gewrichtsontsteking, chronische vermoeidheid, osteoporose, multiple sclerose, fibromyalgie, schildklierfunctie, de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Crohn en vele andere. Bij al deze aandoeningen wordt een relatie gezien met een verstoring van het immuunsysteem en een chronische ontsteking.

Ziektes in verband gebracht met een teveel aan vrije radicalen? 

Astma, (voedsel)allergie, reumatische aandoeningen, fibromyalgie, chronische vermoeidheid, ontstekingen, spierpijn, slaapstoornissen, hoge bloeddruk, (chronische) darmontsteking, diabetes, hart- en vaatziektes, lupus etc. etc.. Nagenoeg alle klachten komen voort uit verstoorde metabolische processen en ontstaan op celniveau. Als cellen weer goed gaan functioneren gaat het lichaam beter functioneren en zullen klachten verdwijnen. Om goed te kunnen werken hebben cellen net als wij voldoende voedingsbouwstoffen nodig, een schone werkomgeving en voldoende celenergie.

Wat is de oorzaak van acidose van het bloed?

In wezen komt het als gevolg van het verlies van elektronen. Dit kan worden voorkomen door een instroom van negatieve ionen die een overvloedige hoeveelheid elektronen produceren die nodig zijn om het lichaam immuniteit te verbeteren en weerstand tegen ziekten te ontwikkelen. Er wordt volgens vele wetenschappelijke inzichten inmiddels verondersteld dat Acidose (bloed-verzuring), en de ontwikkeling van vrije radicalen belangrijke oorzaken zijn in de ontwikkeling van bijna alle niet erfelijke-ziekten. Producten die negatieve ionen produceren zijn bij mensen die begaan zijn met hun gezondheid een belangrijk onderdeel geworden in het streven naar een goede gezondheid.

Het metabolisme is een proces van het opnemen van voedingsstoffen uit het bloed en scheiden afval uit het lichaam, het is het belangrijkste proces voor de lichaamscellen. Hoe meer negatief geladen ionen in het bloed aanwezig zijn, hoe efficiënter de metabolische processen van een cel werken.Daar tegen staat; dat des te meer positief geladen ionen (bijvoorbeeld vrije radicalen) in het bloed aanwezig zijn, des te langzamer en minder efficiënt het celmetabolisme werkt. Dit zorgt ervoor dat de cellen van het lichaam zwakker worden en het lichaam de neiging om ziek te worden ontwikkeld en men snel verouderd. Het zal er uiteindelijk voor zorgen dat het lichaam’s immuunsysteem volledig wordt stilgelegd.

Is een overschot aan vrije radicalen vast te stellen ?

Een overschot aan vrije radicalen wordt dus door veel wetenschappers in verband gebracht met het ontstaan en voortduren van talloze, misschien wel alle, chronische aandoeningen. Een overschot aan vrije radicalen wordt ook wel de “oxidatieve belasting” genoemd. Er zijn verschillende mogelijkheden om dit te meten. Bij het CITT worden de FRAS test en de EIS scan hiervoor gebruikt. Met de FRAS test worden H2O2 radicalen gemeten (waterstofperoxide), met de EIS scan kunnen vijf verschillende vrije radicalen worden gemeten.

Vrije radicalen onschadelijk maken

Ons afweermechanisme heeft een uitstekend systeem ontwikkeld voor het onschadelijk maken van vrije radicalen en om de ontstane schade te repareren. Er worden speciale moleculen en enzymen aangemaakt die aan de vrije radicalen een elektron kunnen afstaan waardoor ze niet meer stuurloos agressief zijn. Gluthation en SOD zijn hier voorbeelden van. Deze moleculen worden gemaakt uit voedingsbouwstenen die de cel krijgt uit gezonde voeding. Als er een overschot aan vrije radicalen in het lichaam is en er dus sprake is van stelselmatige oxidatieve schade.  Probeer de factoren die de extra aanmaak van vrije radicalen veroorzaken uit te sluiten en voeg toe wat het immuunsysteem versterkt om vrije radicalen te neutraliseren.

• Vermijdt daar waar mogelijk stralingsbelasting (Wifi, Mobiele telefonie, Magnetron, Chemo, Gamma).
• Vermijdt frisdranken, Alcohol en drugs.
• Stop met roken.
• Probeer suiker te verminderen, veel suiker zorgt voor een hormonale disbalans en verstoort gezonde metabolische processen. Let op, in vele producten zitten toegevoegde suiker.
• Vermijdt kunstmatige toevoegingen (smaakstoffen, conserveringsmiddelen, vetzuren, etc.) in eten en drinken.
• Vermijdt pesticiden en andere chemische bestrijdingsmiddelen in het voedsel. Eet waar u kunt Biologisch (Dynamisch).
• Vermijdt rood vlees. Dieren kennen leed en maken stress-hormonen aan wanneer ze worden gedood.
• Eet wat u kunt verteren, niet wat u lekker vindt, of eet wat u lekker vindt en kunt verteren.
• Eet voeding welke rijk is aan antioxidanten of gebruik aanvullende supplementen.
• Vermijdt toxines in de huidverzorgingsproducten en tandpasta.
• Vermijdt negatieve stress en zorg voor meer beweging, ontspanning en eet in een ontspannen sfeer.
• Maak met regelmaat wandelingen langs de zee of in een natuurlijke omgeving.
• Met blote voeten contact maken met de aarde, dus bijvoorbeeld door het gras lopen.

Antioxidanten 

Voedingsmiddelen en supplementen die een overschot aan elektronen hebben zijn antioxidanten. Op talloze voedingsmiddelen en voedingssupplementen wordt de antioxidatieve werking tegen vrije radicalen aanbevolen. Ook basisch water bijvoorbeeld heeft een overschot aan vrije elektronen en kan daardoor vrije radicalen neutraliseren. SOD is, samen met glutathion, één van de belangrijkste en krachtigste antioxidanten in ons lichaam. Onze lichaamscellen worden voortdurend vernieuwd. Dit proces vertraagt naarmate wij ouder worden en de vrije radicalen toenemen. Er zijn tal van ziekten en klachten die geassocieerd kunnen worden met de aanwezigheid van te veel vrije radicalen in het lichaam. Er kan al een lijst met meer dan 60 ziektes worden samengesteld die hiermee te maken kunnen hebben. Niet alleen het ouderdomsproces, maar ook ouderdomsklachten zoals reuma, arteriosclerose en glaucoom kunnen het gevolg zijn van schadelijke vrije radicalen, evenals Alzheimer, angina, arthritis, kanker, hartaanvallen, menstruatiesklachten, enzovoort.

Juiste voeding

Om de capaciteit van het neutraliserende vermogen van het lichaam te verbeteren moet er gezorgd worden voor meer voedingsbouwstenen bij de cel. Hierdoor kan de cel weer zo veel mogelijk neutraliserende moleculen maken en werkt het systeem optimaal. Al jaren adviseren gezondheidsexperts, medische onderzoekers en bekwame diëtisten, meer alkalische voedingsmiddelen te consumeren. Het eten van groenten en fruit met een hogere pH-waarde of het drinken van gefilterd water met bicarbonaat toegevoegd zal uw gezondheid op positieve wijze beïnvloeden. Aan de andere kant; als er in uw voedingsgewoonte geen juiste balans is tussen alkalisch en verzurende voeding (75/25) en u complete lichamelijke constitutie een te zure pH balans heeft (dwz lagere pH-waarde) is het waarschijnlijk dat u zich zwak en vatbaar voor ziekte zult voelen.

Contact met de aarde

De Amerikaanse arts James L. Oschman heeft hier over gepubliceerd, een aantal van zijn artikelen zijn ook te vinden op PUBMED. Hij gaat er van uit dat door het contact met de aarde er automatisch elektronen overgaan naar het lichaam als daar een tekort aan is. In de Tour de France van 2007 heeft dr. Jeffrey Spencer dit principe toegepast bij beroepswielrenners. Dr. Jeff Spencer is 8 maal de arts van het winnende team van de Tour de France geweest. Hij is uitermate positief over dit principe. Hij noemt een sneller herstel, minder pijn, betere slaap, meer energie en beter om gaan met stress als enkele van de vastgestelde voordelen. Spencer had er een apparaat voor ontwikkeld. Uiteraard vindt hetzelfde effect plaats als we met blote voeten contact maken met de aarde, dus bijvoorbeeld door het gras lopen of een grote boom huggen.

Vrije radicalen in de wetenschap 

Binnen de wetenschap is het thema ‘vrije radicalen’ een hot item op het ogenblik. Er zijn steeds meer artikelen te vinden over vrije radicalen, kijkt u even op PUBMED, de meest uitgebreide medisch wetenschappelijke database die via het internet te bezoeken is. Een teveel aan vrije radicalen wordt onder meer in verband gebracht met kanker, met ontstekingen, MS, de ziekte van Parkinson, allergie, chronische vermoeidheid en het immuunsysteem als geheel. Er zijn op PUBMED Meer dan 200.000 artikelen over het effect van vrije radicalen op de gezondheid gepubliceerd.